Til innhold
Vasskrafta

Søk

Du er her:

Fasit til oppgåver

  1. A = stillings -energi   (= potensiell energi)
    B = rørsle       -«-      (= kinetisk energi)
    C = elektrisk   -«-      (= elektrisitet = straum)
  2. Gravitasjonen, all masse tiltrekker kvarandre, i dette tilfelle vatnet og jorda. Jorda har så mye større masse enn vassmengda vår så det vert i hovudsak vatnet som auker farta i retning senter på kloden. Krafta kan me rekna ut med formelen G = m x g (m er massen (kg), og g er konstant 9,81 m/s2).
  3. Sola stråler på vatnet i naturen så det fordampar og stig til værs. Jo varmare vavassdampen vert jo høgare stig den og jo meir stillingsenergi har vatnet fått.
  4. Fornybare energikjelder vert stadig og raskt (naturleg) fornya (tilført ny energi) så vi brukar dei ikkje opp. Nokre kjende kjelder: sol, vind og vatn(-fall). Andre: tidevatn, bølgjer, jordvarme, osmose.
  5. Etter me har nytta energien til vatnet i eit vasskraftverk renn vatnet ut i havet. Sola varmer og fordampar havvatnet og det stig til høgare luftlag. Vatnet har no fått tilført energi, stillingsenergi. I høgda er det lågare temperatur, og dermed kondenserer vassdampen, etter kvart til dråper. Dråpene fell ned, tildels i nedslagsfelta til vassmagasina våre, og me kan nytta det som er igjen av stillingsenergi igjen, og igjen.
  6. Ja, fordi sola tilfører vatnet energi/høgd igjen og igjen.
  7. Vestlandet har mykje nedbør og høge, bratte fjell der ein relativt greit oppnår stor fallhøgd frå magasin til turbin.
  8. Utstyr: leidning (gjerne i form av spole), og magnet. (Utanom fysisk utstyr må me også ha energikjelde /rørsle. I svært beskjeden mengd kan me faktisk produsera straum berre med leidning i rørsle, sidan jorda jo er magnetisk.)
  9. Elektron som rører seg synkront i ein leiar. (= elektrisk energi = straum Energi me kan nytta td. til å driva elektriske apparat.)
  10. Fordi elektrona er ladde partiklar, ikkje så ulikt små magnetpolar, og magnetpolar påverkar jo kvarandre.
  11. Ein spole er ein «kveil»/viklingar med leidning. Leidning er laga av atom, jo fleire viklingar i spolen desto fleire elektron, og desto meire effektiv straumproduksjon. Spolane finn me i generatoren.
  12. Induksjon er straumproduksjon ved å bevega magnet og spole (leidning) i tett inntil kvarandre. (Elektrona i leidningen (i spolen) blir påverka av magnetfeltet og sett i synkron rørsle.)
  13. Vekselstraum: Elektrona i leidning rører seg synkront fram og tilbake. Likestraum: elektrona i leidning rører seg berre i ei retning, td. når batteri er straumkjelde.
  14. Når ein drar magneten fram og tilbake følgjer elektrona den rørsla, altså vekselstraum.
  15. Elektrona flytter seg ikkje frå kraftverk til husa våre (berre fram og tilbake på same stad, rytmisk i takt med magneten), men elektrona ligg svært tett i leidningen, så set me eit elektron i rørsle vil dette bulke i naboelektronet, og det i elektronet bortanfor der igjen, og tilsvarande vidare bortover leidningen… så berre rørsla forplantar seg frå kraftverk til husa (ikkje så ulikt ei bølgje, eller Newtons vugge).
  16. Spenning og straum, P = U x I
  17. Farta på turbinhjulet = vassmengd x fallhøgd
  18. Frekvens angir kor mange gonger elektrona i ein leiar svingar (synkront) fram og tilbake per sekund. Ein einskild veksling (fram og tilbake) kallar me ein periode. Svingingane fram og tilbake gir tilsvarande veksling mellom positiv og negativ spenning. Desse svingingane kan ein teikna, som bølgjer eller sinuskurver. Før ein koplar saman to straumnett må dei svinga med nøyaktig same frekvens og vera i same fase (same stad i svinginga/spenningsvekslinga/perioden). (Svinge i same “rytme”.) Før ein koplar saman dei to netta må ein samanlikna denne “rytmen” vha. kurvene og sørgje for at dei faller nøyaktig overeins med kvarandre (sjå ut som ein kurve). Ved nok utakt vil dei to netta motarbeida/svekka kvarandre.
  19. Berre små mengder straum kan lagrast, i batteri. (Treng vi større mengder kan me lagra vatnet i magasina til fraftverka istadenfor.)
  20. Magasina gjer at vi kan porsjonera vatnet, dvs samla det opp når straumforbruket/behovet er lite, og produsera for fullt i periodar når straumforbruket er stort. Dette uavhengig av svingningar i vassmengda i vassdraget. Magasinet er altså ei form for energilager. Dette får vi ikkje gjort i elvekraftverk, dei må justera produksjon etter vassføringa.
  21. Vatn "stabla" i ei røyrgate er tungt og trykket ved utløpet nederst aukar jo høgare røyrgata (stabelen/fallhøgda) er, og desto større vert kreftene (effekten) i vasstråla som set fart på turbinhjulet.

En uventet feil skjedde under sending, sjekk at e-posten er gyldig.

Din venn har blitt sendt en e-post om denne artikkelen.

Vasskrafta

www.vasskrafta.no er etablert som eit samarbeid mellom Noregs vassdrags-og energidirektorat (NVE) og Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum